Patron szkoły

Krótka historia 2 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie

30 lipca 1941 roku podpisano w Londynie układ między rządami Rzeczpospolitej Polskiej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, znany jako układ Sikorski – Majski. Zapowiedziano w nim przywrócenie stosunków dyplomatycznych między oboma państwami i udzielanie sobie wzajemnej pomocy w wojnie z Niemcami. Rząd radziecki zgodził się także na utworzenie w ZSRR armii polskiej pod dowództwem mianowanym przez rząd RP. 12 sierpnia 1941 roku Prezydium Rady Najwyższej ZSRR ogłosiło dekret udzielający „amnestii” wszystkim obywatelom polskim pozbawionym wolności w ZSRR (należy podkreślić, że użycie terminu „amnestia” w stosunku do osób niewinnych, a szykanowanych przez stalinizm było cyniczne a nawet szydercze). Otworzyło to drzwi więzień, łagrów i miejsc zesłania dla tysięcy obywateli RP więzionych przez system stalinowski.

Początki

14 sierpnia podpisano w Moskwie polsko – radziecką umowę wojskową, w sprawie organizowania na terenie ZSRR armii polskiej pod dowództwem generała Władysława Andersa, dopiero co zwolnionego z więzienia NKWD. Armia ta miała stanowić część Polskich Sił Zbrojnych.

Na siedzibę sztabu armii polskiej wytypowano Buzułuk koło Kujbyszewa, a rejonami tworzenia dwóch dywizji były: Tatiszczewo i Tockoje. Mimo ogromnego napływu ludności polskiej do ośrodków tworzenia wojska, rząd radziecki zwlekał z wyposażeniem oddziałów polskich w sprzęt i żywność. Rząd RP zaczął więc czynić starania, by uzyskać te dostawy z Wielkiej Brytanii i USA. A sytuacja Armii Polskiej była coraz trudniejsza. W lutym 1942 roku Armia Polska w ZSRR liczyła 75 tysięcy osób, natomiast w marcu 1942r. szef zaopatrzenia Armii Czerwonej zawiadomił Andersa, iż zmniejsza liczbę racji żywnościowych dla wojska polskiego z 70 tys. do 26 tys. Oznaczało to głód dla polskich żołnierzy i ludności cywilnej. W tych warunkach zdecydowano o ewakuacji polskich dywizji (blisko 70 tysięcy wojskowych i cywilów) do Iranu i Iraku, co nastąpiło latem 1942 roku.

Pod koniec 1942r. z oddziałów, które opuściły Związek Radziecki i przeszły do Iranu oraz formacji znajdujących się na Środkowym Wschodzie, utworzono Armię Polską na Wschodzie pod wodzą gen. Andersa.

Generał Władysław Anders

Żył w latach 1892 – 1970. W czasie I wojny światowej był oficerem kawalerii w armii rosyjskiej, od 1917 roku walczył w 1. Korpusie Polskim w Rosji. W 1918 roku wstąpił do wojska polskiego. Na czele 15.pułku ułanów brał udział w wojnie polsko – radzieckiej w latach 1919 – 1920.W 1924 roku ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Paryżu. Podczas przewrotu majowego w 1926 roku był szefem sztabu wojsk wiernych rządowi. W 1928 roku został dowódcą Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach. Na jej czele walczył we wrześniu 1939 roku pod Mińskiem Mazowieckim i Tomaszowem Lubelskim. Przy próbie przedostania się na Węgry, dostał się do niewoli radzieckiej i był więziony w Moskwie. Po umowie polsko-radzieckiej z 30 lipca 1941 roku został zwolniony z więzienia i od sierpnia 1941 roku pełnił funkcję dowódcy Armii Polskiej w ZSRR.

Po ewakuacji wojska polskiego ze Związku Radzieckiego został mianowany dowódcą Armii Polskiej na Wschodzie, a od lipca 1943 roku dowodził 2. Korpusem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, który od końca 1943 roku walczył we Włoszech. Władysław Anders był przeciwny polityce Stanisława Mikołajczyka, godzącego się na kompromis ze Związkiem Radzieckim i współpracę po wojnie z komunistami. W okresie od 26lutego do 21 czerwca 1945 roku pełnił obowiązki Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Po zakończeniu II wojny światowej generał Anders pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł w Londynie i zgodnie z ostatnią wolą został pochowany na Polskim Cmentarzu Wojennym na zboczu wzgórza Monte Cassino.

Warto zapoznać się z Jego wspomnieniami zawartymi w książce- „Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939 – 1946.”

Gen. Władysław Anders, czczony szczególnie przez tych, których wyprowadził z „nieludzkiej ziemi”

2 Korpus Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie

21 lipca 1943r. weszła w życie nowa organizacja Armii Polskiej na Wschodzie, która przyjęła także nową nazwę - 2 Korpus Polski. Dowódcą pozostał Władysław Anders. W składzie2 KP znajdowały się: dwie dywizje piechoty (3 Dywizja Strzelców Karpackich i 5 Kresowa Dywizja Piechoty), 2 Warszawska Brygada Pancerna, Artyleria Korpusu, Pułk Ułanów Karpackich, kompania komandosów oraz batalion saperów i batalion łączności. Łącznie stan liczebny Korpusu wynosił około 50 tysięcy żołnierzy. Pod koniec roku 1943 uzgodniono z dowództwem sił sprzymierzonych, że Polacy wyruszą na front.

Na przełomie 1943/1944 pierwsze jednostki 2 Korpusu zostały przeniesione z Egiptu do Włoch, gdzie walczyły w składzie 8. Armii Brytyjskiej. Alianci przez uderzenie na tym odcinku dążyli do związania sił niemieckich, aby tym łatwiej dokonać inwazji w północnej Francji.

W maju 1944 roku 2. Korpus Polski wziął udział w trzeciej fazie bitwy o Monte Cassino, grzbiet górski i klasztor stanowiący kluczowy punkt umocnień niemieckiej linii Gustawa, zamykającej aliantom drogę na Rzym.

Linia Gustawa rozciągała się od Ortony nad Adriatykiem po Formię nad Morzem Tyrreńskim. Poszczególne pasma górskie tworzyły górską barykadę. Wąskie przejścia, górskie rzeki i strumienie oraz bagna pontyjskie wzmacniały niemiecka linię obrony.

Bitwa o Monte Cassino

Monte Cassino – obraz Stefana Garwatowskiego

Okazało się , że obrona niemiecka na Półwyspie Apenińskim była doskonale przygotowana, a pierwszą przeszkodę w drodze na Rzym stanowiła Linia Gustawa, w której kluczową pozycję zajmował rejon Monte Cassino. Był to kompleks wzgórz (na szczycie największego znajdował się słynny średniowieczny klasztor) silnie umocniony systemem bunkrów kutych w skale i bronionych przez doborową niemiecką jednostkę spadochroniarzy. Żołnierze 2 Korpusu Polskiego mieli zdobyć niemieckie umocnienia, a tym samym otworzyć aliantom drogę na Rzym. Ich poprzednicy (jednostki amerykańskie i brytyjskie) w kolejnych trzech szturmach zostali odparci.

W nocy 12 maja 1944 r. po huraganowym przygotowaniu artyleryjskim 2 Korpus ruszył do natarcia. Pierwszy atak załamał się, straty były duże, ale udało się rozpoznać teren, a zwłaszcza rozmieszczenie punktów ogniowych nieprzyjaciela. Od 17 do 19 maja kontynuowano uderzenie, zdobywając kolejne wzgórza i zamieniony w gruzy klasztor (18 maja). Wielkie zwycięstwo 2 Korpusu zmusiło Niemców do wycofania się z Linii Gustawa na kolejną rubież obronną, zwaną Linią Hitlera.

Końcowym akordem bitwy było zajęcie 25 maja 1944 roku miasteczka Piedimonte, masywu Pizzo Corno oraz wzgórza Monte Cairo. Polacy przełamali pod Piedimonte linię Hitlera. Na południu od Monte Cassino front niemiecki przerwały inne korpusy alianckie.

Droga na Rzym stanęła przed aliantami otworem. Podczas walk o Monte Cassino 2 Korpus PSZ poniósł następujące straty: 924 zabitych, 2930 rannych oraz 345 zaginionych.

Szlak bojowy 2 Korpusu Polskiego we Włoszech

11 – 19 maja 1944r. – czwarte natarcie pod Monte Cassino, prowadzone przez 2. Korpus Polski, zakończone jego zdobyciem
17 – 18 lipca 1944r. – zdobycie przez 2. Korpus Polski Ankony
Listopad, grudzień 1944r. 2. Korpus Polski uczestniczył w długotrwałej bitwie o Faenzę w Apeninie Toskańskim
Październik 1944 – marzec 1945 r. – udział 2. Korpusu w walkach nad Senio
9 – 21 kwietnia 1945r. – ostatnia bitwa stoczona przez 2. Korpus Polski we Włoszech – bitwa o Bolonię

Po zdobyciu Bolonii 2 Korpus Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przesunięto do odwodów 8. Armii Brytyjskiej i był to koniec szlaku bojowego tego korpusu.

Straty 2 Korpusu Polskiego w czasie walk we Włoszech wyniosły łącznie ponad 11 tysięcy żołnierzy.

Po wojnie

Przez wiele lat po zakończeniu II wojny światowej tradycje związane z bitwą o Monte Cassino były kultywowane wśród polskich emigrantów oraz wśród części polskiego społeczeństwa w kraju. Władze komunistyczne starały się przemilczeć uczestnictwo Polaków w walkach na froncie włoskim. Żołnierze walczący na Zachodzie byli często po powrocie do kraju represjonowani.

26 września 1946 roku Rada Ministrów podjęła hańbiącą uchwałę o odebraniu obywatelstwa polskiego gen. Władysławowi Andersowi oraz kilkudziesięciu innym polskim generałom i wyższym oficerom. Uchwała ta została uchylona dopiero 15 marca 1989 roku.

Od czerwca do września 1944r. jednostki 2 Korpusu walczyły na froncie adriatyckim, staczając szereg bitew z twardo broniącym się przeciwnikiem. Szczególną rolę Polacy odegrali w bitwie o Ankonę. Od połowy października 2 Korpus Polski walczył w Apeninach, a wiosną 1945r. zakończył kampanię włoską, zdobywając Bolonię. Następnie pozostawał w składzie wojsk okupacyjnych. W 1946r. Korpus został przeniesiony do Wielkiej Brytanii, a w 1947r. rozwiązany.